HET NIEUWE ERFRECHT. WAT MET UW OUDE SCHENKINGEN?

Het erfrecht is gewijzigd sinds 1 september 2018.

In essentie heeft de wetswijziging betrekking op de volgende zaken:

• De wijziging van de omvang van de reserve van de kinderen en de afschaffing van de reserve van de ouders.
• De wijziging van de regels met betrekking tot inbreng en inkorting van schenkingen en legaten.
• De (beperkte) mogelijkheid tot het sluiten van erfovereenkomsten.

Sophy De Coster: "Met de nieuwe regeling heeft de wetgever een grote vrijheid willen geven om de nalatenschap te regelen."

1. Grotere vrijheid.

De voornaamste wijziging bestaat er uit dat men een grotere vrijheid krijgt om de nalatenschap te regelen.

Voortaan zal iedereen – ongeacht het aantal kinderen – kunnen beschikken over de helft van zijn vermogen. Hoe meer kinderen er zijn, hoe kleiner het respectievelijk deel van elk in het reservataire deel, dit is het gedeelte van de nalatenschap dat u moet voorbehouden voor uw kinderen, van de nalatenschap zal zijn.

Deze wijziging heeft onder meer tot gevolg dat men bijvoorbeeld de helft van zijn vermogen zal kunnen laten toekomen aan zijn feitelijk samenwonende partner, wat vroeger niet het geval was indien men meer dan één kind had.

De reserve van de ouders wordt dan weer afgeschaft; in geval men geen kinderen naliet, beschikten de (groot)ouders over een reserve van ¼ van de nalatenschap. In het nieuwe erfrecht hebben de ouders nog steeds een erfrecht maar dit erfrecht kan beperkt worden door schenkingen aan derden, ongeacht of dit al dan niet erfgenamen zijn. Wel blijft de vordering van de behoeftige (groot)ouder ten aanzien van de nalatenschap behouden.

2. Inbreng en inkorting.

Vervolgens wijzigen de regels met betrekking tot inbreng en inkorting.

Inbreng garandeert de gelijkheid tussen de verschillende erfgenamen. Een erfgenaam die tijdens het leven van de overledene reeds een schenking als voorschot op zijn erfdeel heeft ontvangen, dient deze schenking in te brengen bij het openvallen van de nalatenschap, zodat hiermee rekening kan worden gehouden.

Inkorting geeft de reservataire erfgenamen een instrument om bepaalde schenkingen die bij leven werden gedaan geheel of gedeeltelijk terug te vorderen om op die manier aanspraak te kunnen maken op het deel waarop zij recht hebben (= hun reserve).

Het nieuwe erfrecht voorziet dat de inbreng en de inkorting in natura worden afgeschaft. Voortaan zullen inbreng en inkorting in waarde moeten gebeuren. Het grote voordeel van deze wijziging is dat de persoon die een bepaald iets geschonken heeft gekregen, dit goed zal kunnen behouden weliswaar mits een financiële compensatie (= door minder te ontvangen uit de nalatenschap of door een geldsom in te brengen).

Ook de waarderingsregels werden door het nieuwe erfrecht gewijzigd. Bij het openvallen van de nalatenschap zal er rekening worden gehouden met de waarde van de geschonken goederen op het moment van de schenking; wel zal deze waarde geïndexeerd worden.

Er wordt een uitzondering gemaakt voor schenkingen onder voorbehoud van vruchtgebruik; het vruchtgebruik zal worden gewaardeerd op het moment dat het ophoudt.

3. Erfovereenkomst.

Er kunnen nog steeds geen overeenkomsten worden gesloten met betrekking tot de verdeling van een nalatenschap van een persoon die nog in leven is; het principieel verbod tot het sluiten van een erfovereenkomst blijft overeind. Wel heeft de wetgever het aantal uitzonderingen uitgebreid.

Enkele voorbeelden:

• Er kan een overeenkomst worden gesloten om een subjectief evenwicht tussen de kinderen te bereiken.

Voorbeeld: één van de kinderen heeft dure studies gevolgd in het buitenland, die door de ouders werden gefinancierd. Door middel van een erfovereenkomst kan deze financiële scheeftrekking goed gemaakt worden. Er kan een waarde gekleefd worden op dit financieel voordeel dat het betreffende kind genoten heeft en door middel van de erfovereenkomst kan het evenwicht met de andere kinderen hersteld worden.

• Er kunnen overeenkomsten opgesteld worden met betrekking tot specifieke rechtshandelingen. Zo kan er door middel van een erfovereenkomst een definitieve waarde worden geplakt op een schenking.

Een dergelijke erfovereenkomst heeft zwaarwichtige gevolgen en dient goed te worden overwogen. Bovendien kan deze enkel gesloten worden mits de tussenkomst van een notaris.

4. Schenkingen.

In sommige gevallen zal het nieuwe erfrecht – toegepast op schenkingen die werden gedaan onder het oude erfrecht – niet het resultaat geven dat de schenker op het moment van zijn schenking in gedachten had.

Voorbeeld:

Vader schenkt een bedrag van 50.000 euro aan zijn dochter met het oog op de aankoop van een woning.

Dit betreft een schenking als voorschot op erfenis. Bij het openvallen van de nalatenschap van vader zal dit bedrag van 50.000 euro in mindering worden gebracht op het aandeel van de betreffende dochter.

Onder het oude erfrecht zou er rekening worden gehouden met een bedrag van 50.000 euro.

Onder het nieuwe erfrecht zal er rekening worden gehouden met een bedrag van 50.000 euro, meer de indexatie tot de datum van het overlijden van vader.

Wat dit de bedoeling van vader dat dit bedrag van 50.000 euro zou worden geïndexeerd?

Voorbeeld:

Vader was bedrijfsleider van een familiale onderneming.

Zijn zoon werkte al jaren actief mee in het bedrijf. Zijn dochter was niet betrokken bij het bedrijf.

Op het moment dat vader de pensioengerechtigde leeftijd bereikte, schonk hij de aandelen van het bedrijf aan zijn zoon, weliswaar met voorbehoud van vruchtgebruik. De zoon heeft het levenswerk van zijn vader met innovatieve technieken verder gezet waardoor het bedrijf gegroeid is en in waarde is verdubbeld.

Onder het oude erfrecht zou er bij de waardering rekening worden gehouden met de waarde van de aandelen op het moment van de schenking.

Onder het nieuwe erfrecht zal er rekening worden gehouden met de waarde van de schenking / waarde van de aandelen op het moment van het overlijden van vader.

Dit kan tot gevolg hebben dat de dochter als het ware profiteert van de inspanningen die die zoon heeft geleverd met betrekking tot de waardestijging van de aandelen.

Was dit de bedoeling van vader? Komt dit niet oneerlijk voor?

Er zal dossier per dossier (met een advocaat en/ of een notaris) moeten worden nagekeken of het in uw specifieke situatie aangewezen is om de oude regelgeving te behouden dan wel toepassing te maken van de nieuwe regelgeving.

Doet u niets, dan zullen de nieuwe regels ook van toepassing zijn op oude schenkingen die in het verleden (= voor 1 september 2018) werden gedaan.

Indien u wenst dat de oude regelgeving (= de regelgeving die van toepassing was op het moment dat u de schenking deed) wenst te behouden, dan dient u vóór 1 september 2019 een verklaring van behoud te doen.

Een verklaring van behoud moet worden opgesteld door een notaris; hierin wordt verklaard dat men wenst dat de oude regels met betrekking tot schenkingen van toepassing blijven op de schenkingen die men heeft gedaan.

Kleine bemerking: een verklaring van behoud geldt voor alle schenkingen die werden gedaan vóór 1 september 2018. Ofwel vallen alle schenkingen onder het oude erfrecht. Ofwel vallen alle schenkingen onder het nieuwe erfrecht.

Sophy De Coster